Özet
İslam inancına göre hür, akıl sağlığı yerinde ve bâliğ her Müslümanın, sağlık ve imkânı olduğu takdir¬de, ömründe en az bir kere hac yapmakla mükellef kılınması temel esasından hareketle, çeşitli bölgelerde yaşayan Müslümanlar hac ayı olan Kamerî Zilhicce ayının ilk yarısında Mekke’de bulunmak üzere, yaşadıkları yerin Mekke’ye olan uzaklıklarına göre günlerce önceden kalabalık kervanlar halinde Mek¬ke ve Medine’nin yolunu tutarlardı. Anadolu Müslümanları için ideal hac yolu Suriye kervan yolu idi. Şam-Amman-Karak-Ma‘an-Tebuk-Medain-Salih-el-‘Ulâ ve Medine hattından oluşan bu yol tarihi çok eskilere dayanan ve Hicaz’ı Suriye’ye, dolayısıyla Anadolu ve Mezopotamya’ya bağlayan önemli bir kervan yoluydu ve batı yönünde Adana-Konya-Akşehir ve İznik üzerinden İstanbul ve Balkanlara bağlanırdı. Anadolu’yu kuzeyden güneye ve doğudan batıya bağlayan bu ana yollar ve bunlara bağlı diğer tali yollardan gelen hacı adayları Şam’da birleşerek burada oluşturulan hac kervanı ile Hicaz’a gitmek üzere yola çıkarlardı. Çalışma, Üsküdar’dan Şam’a ve oradan da Medine ve Mekke’ye varıncaya kadar yol üzerinde bulunan menziller, şehirler ve ziyaretgâhların özellikleri ile haccın şartları ve hacda yerine getirilmesi gereken vazifeleri konu edinen Tuhfetü’l-Huccâc adlı risâleyi incelemeyi amaçlamaktadır. Rûznâmçeci İbrahim Efendi Kethüdası Hacı Ali Bey tarafından telif edilen risâlede haccın mahalleri ve şartları an¬latılmış ve hacca niyet eden Müslümanlara toplu bir fihrist, rehber sunulmak istenmiştir. Bu bağlam¬da çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Öncelikle eserin müellifi kısaca tanıtılacaktır. İkinci bölümde, eserin konusu ve bölümleri, dil ve yazılış özellikleri, kaleme alınış gerekçeleri ile içeriği bakımından incelenecektir. Üçüncü bölümde ise, benzer çalışmalarla karşılaştırılarak Hacı Ali Bey’in eserinin farklı olarak dönemine dair söyledikleri tahlil edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: hac, hac yolu, seyahatnâme, 17.yüzyıl, Osmanlı Tarihi
Bu makale 1475 kez okundu