Özet
Bu çalışma, 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyıl başlarında ilmiye sınıfına mensup mahkeme görevlilerinin doğdukları ve ilmi olarak yetiştikleri yerleri ve kurumları, ilmî ve bürokratik niteliklerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın temel kaynağını, Bâb-ı Fetva Sicill-i Ahval Şubesi’ne ait 59 numaralı Sicil Hulâsa Defteri oluşturmaktadır. Toplam 349 kişiye ait sicil hulâsa kaydının incelendiği çalışmada, ilmiye mensuplarının tevellüd (doğum), tahsil (eğitim), tayin (görevlendirme), terfi (rütbe yükselmesi) ve tekaüd (emeklilik) süreçleri ele alınmıştır. Sicil verileri, Osmanlı ilmiye mensuplarının yalnızca İstanbul’daki eğitim kurumlarında değil, taşra medreselerinde yetiştiğini ve görev alanlarının yalnızca şer‘î mahkemelerle sınırlı kalmayıp Tanzimat devrinde teşkil edilen idarî, mülkî ve askerî kurumlara uzandığını göstermektedir. Aynı zamanda, medrese eğitiminin taşra ve merkez etkileşimiyle şekillendiği; doğum yeri, dil bilgisi ve eğitim düzeyinin bürokratik kariyerde ve tayin süreçlerinde belirleyici olduğu anlaşılmaktadır. Çalışma, prosopografik yöntemle yapılan veri analizine dayanarak, Tanzimat sonrası dönemde ilmiye sınıfının işlevsel dönüşümünü belgelemekte; klasik ilmiye mensubu kimliğinin modern bürokratik yapıya nasıl entegre olduğunu ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sicil Hulâsa Defteri, Terceme-i Hal, İlmiye Mensubu, Ulema, Naip, Prosopografi.
Bu makale 0 kez okundu