Özet
Osmanlı tarım ve iskân tarihini incelerken merak edilen en önemli husus; devletin iskân sahasını, demografik yapısını ve tarımsal üretimini geliştirme konusunda bir politikasının olup olmadığıdır. Bu konuda literatürde yer aldığı kadarıyla pek çok uygulamanın olduğu bilinmektedir: Sürgün yöntemi, konar-göçer aşiretlerin boş arazilere yerleştirilmesi, savaş tutsakları kullanılmak suretiyle çorak toprakların tarıma kazandırılması, ıssız ve tehlikeli yerlere yerleşen kimselere bir takım ayrıcalıklar tanınmak suretiyle şenlendirilmesi, ormanlık alanların tarla olarak açılmak suretiyle tarıma kazandırılması, bu uygulamalar esnasında iltizam sisteminden yararlanılması vb. bu kapsamda sıralanabilir. Bu yöntemler uygulanırken timar sisteminin etkin bir şekilde kullanıldığı bilinmektedir. Bu sistem aracılığıyla hâlî ve harabe olan köy ve mezralar bir timarlı sipahiye dirlik olarak tevcih edilerek terk edilmiş iskân yerleri ihya edilir, şenlendirilir ve böylece tarım alanları işlerlik kazanırdı. İşte bu araştırmanın odak noktası, söz konusu bu uygulama her zaman başarıya ulaşmış mıdır, bu durumu kaynaklardan takip etmek mümkün müdür ve arşiv kaynakları bu hususta ne tür veriler içermektedir vb. sorulara cevap aramaktır. Nitekim bazen ilgili veriler kaynaklarda tespit edilemediği için uygulamanın başarıya ulaşıp ulaşmadığı sorusu tartışmaya açık hale gelmektedir. Bu durumun en önemli nedeni klasik tahrir geleneğinin sona ermesi ve bu türden verilere artık sistematik olarak ulaşılmasının getirdiği zorluklardır. Dolayısıyla bu türden sorunların kaynaklar bağlamında ortaya konulması; Osmanlı iskân tarihini ve tarımsal üretimin temel sıkıntılarını da yeniden düşünmemiz gerektiğini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: tahrir defterleri, timar ruznamçe defterleri, iskân tarihi, terkedilmiş köyler, demografi
Bu makale 1 kez okundu